Storytelling w ujęciu Vonneguta

Jak Vonnegut poradziłby sobie w mediach społecznościowych? Na przykład na LinkedIn albo na Instagramie?

Szczerze mówiąc, to nie wiem jak poradziłby sobie w sensie marketingowym – czy dużo zdziałałby jako freelancer lub ktoś taki. Z pewnością jednak pisałby świetne posty o dużych zasięgach. Być może nawet doradzałby innym jak to robić.

Liczę na to, że znasz to nazwisko.

Bo nie mam tu miejsca na pisanie biografii Kurta Vonneguta. Chcę od razu przejść do rzeczy 🙂 Jeśli jednak nie wiesz o kogo chodzi, to wspomnę jedynie, że Kurt Vonnegut był pisarzem. Amerykańskim. Dobrym. Nawet bardzo dobrym. Ale nie dlatego, dobrym, że amerykańskim – po prostu świetnie pisał. Jeśli nie znasz jeszcze żadnej jego książki, to przeczytaj przynajmniej jedną. Albo chociaż przekartkuj. Warto. Według mnie także wypada.

Vonnegut był – jak już napisałam – pisarzem. Zostawił jednak po sobie nie tylko powieści i opowiadania. Zostawił też trochę esejów i wykładów. Na szczęście część wykładów sfilmowano i mimo, że pisarz już nie żyje, to można się z nim spotkać na przykład na You Tube. Polecam. Szczególnie jeśli interesuje Cię temat storytellingu i tworzenia opowieści.

Storytelling to teraz modny i gorący temat. Nagle pojawiło się wielu specjalistów w tym zakresie. Większość z nich daje jednak ogólnikowe rady typu:

✨Opowiadaj historie

✨Opowiadaj ciekawie

✨Umieść w swojej historii emocje

Ale co to właściwie znaczy???

Poza tym tak się składa, że część tych ekspertów od storytellingu owszem udziela wielu rad, ale… sami nie opowiadają żadnych historii.

Czy nie lepiej zatem uczyć się od kogoś, kogo historie poruszyły miliony osób?

Prezent od Vonneguta

Przynoszę Ci zatem prezent 🎁 od Vonneguta. I trochę ode mnie 😉 Bo specjalnie dla Ciebie zebrałam mnóstwo konkretnych rad od praktyka najwyższej klasy! Te treści są dostępne w książkach, na YT, w różnych tekstach. Ale są rozproszone. A tu proszę – wszystko masz w jednym artykule ☺️ Mam nadzieję, że pomoże Ci to zastosować storytelling w Twojej aktywności.

Co konkretnie znajdziesz tu w artykule?

👉 2 zestawy ogólnych rad Vonneguta odnoszących się do tworzenia opowieści i wchodzenia w relację ze swoimi odbiorcami

👉 6 uniwersalnych schematów opowieści, które Vonnegut przedstawiał podczas swoich wykładów

Rady, rady…

To od nich zaczynamy. Moim zdaniem te proponowane przez Vonneguta są naprawdę niezłe i skuteczne. Pamiętaj jednak, że żadne rady nie zadziałają jeśli się ich nie wcieli w życie 😉

Zestaw nr 1

Nazwisko Kurta Vonneguta kojarzy się głównie z powieściami, takimi choćby jak „Rzeźnia nr 5”, „Śniadanie mistrzów”, czy „Kocia kołyska”. Ale Vonnegut pisał również opowiadania. W 1999 roku pojawił się zbiór jego opowiadań „Tabakiera z Bagombo” z tekstami z lat 50. i 60. ukazującymi się w prasie.

Po co o tym piszę?

Bo we wstępie do tego zbioru Vonnegut zamieścił swoich słynnych 8 rad dla potencjalnych pisarzy. Jestem jednak przekonana, że sprawdzą się one także u Ciebie, na przykład w pisaniu postów w mediach społecznościowych – jeśli tylko posługujesz się opowieścią w swojej komunikacji z innymi!

Oto te rady (oczywiście w skrócie):

🎁Opowiadając historie spraw, by Twój odbiorca nie miał poczucia zmarnowanego czasu

🎁Daj odbiorcy przynajmniej jednego bohatera, za którego będzie mógł trzymać kciuki

🎁Każdy bohater musi czegoś chcieć, nawet jeśli to tylko szklanka wody

🎁Każde zdanie musi albo odkrywać osobowość bohatera albo rozwijać akcję

🎁Zacznij opowieść tak blisko końca, jak to możliwe

🎁Nie bój się być okrutny dla swych bohaterów – niech przytrafiają się im straszne rzeczy

🎁Opowiadaj tak, jakby słuchała Cię tylko jedna osoba. Zwracaj się do niej, a nie do całego świata

🎁Daj odbiorcy tak wiele informacji jak się da, tak szybko jak się da

Zestaw nr 2

W jednym z esejów Vonnegut zebrał trochę inny zestaw rad. Też niby dla pisarzy, ale sprawdzą się przecież u każdego, kto po prostu pisze! Same rady są autorstwa pisarza, ale te słowa po pauzach to już komentarze ode mnie 😉

🎁Znajdź temat, który Cię poruszy – teksty są dużo lepsze, gdy dotyczą spraw Ci bliskich i dla Ciebie ważnych

🎁Nie „ględź” – zachowaj umiar, nie „zagadaj” czytelników na śmierć

🎁Pisz prosto – zawiłe słowa wcale nie oznaczają, że Twój tekst będzie mądrzejszy!

🎁Odważ się ciąć tekst – nie trzeba wielu słów, by powiedzieć dużo

🎁 „Mów” własnym głosem – opisuj to co czujesz i myślisz własnymi słowami

🎁Pisz wprost – nie „owijaj w bawełnę”, pisz tak, by trafiać prosto w serce

🎁Ulituj się nad czytelnikami – okaż im empatię i cierpliwość

Schematy opowieści wg Vonneguta

Kurt Vonnegut podczas swoich wykładów przedstawiał schematy opowieści. Kierował te wystąpienia do studentów literatury, którzy chcieli zostać pisarzami. Schematy te jednak są UNIWERSALNE. Na ich kanwie możesz stworzyć własną historie dla swoich odbiorców. I wcale nie musi to być literatura!

To takie gotowe wzory, pod które możesz podkładać swoje elementy: swoich bohaterów, czas, miejsce, swoje przesłanie.

To co? Zaczynamy podróż przez te schematy?

CHŁOPAK I DZIEWCZYNA👫

Ten schemat tworzą zaledwie 3 wydarzenia:

👉Chłopak spotyka i zdobywa dziewczynę

👉Chłopak traci dziewczynę

👉Chłopak odzyskuje dziewczynę

Jednak jedynie pozornie taka opowieść opiera się na wątku miłosnym.Tak naprawdę chodzi tu przecież o motyw UTRATY i ODZYSKANIA.

Jak skorzystać z tego typu opowieści? Pod postać chłopaka podstaw dowolnego BOHATERA. Pod postać dziewczyny podstaw ważną dla niego WARTOŚĆ:

🎈Miłość

🎈Przyjaźń

🎈Pozycję społeczną

🎈Pracę

🎈Majątek

🎈Itp. 😉

Inną nazwą tego schematu jest „Człowiek w dołku” – „Man in a whole”. Jest on prosty, ale ma wielką siłę oddziaływania i jest zawsze aktualny! Też tak myślisz?

NIEŚMIERTELNA HISTORIA Z BUCIKIEM

Na pewno ją znasz w wersji klasycznej, ale zapewne nie tylko w takiej! Doczekała się bowiem wielu wariacji i wciąż jest żywotna. Powraca w filmach, książkach i anegdotkach. A czasem wydarza się w życiu. Albo po prostu wszyscy chcemy wierzyć, że tak jest…

O czym mowa? O historii KOPCIUSZKA!

Zauważ, że ma ona swój schemat:

👠Punkt wyjścia – Spokojne życie u boku ojca

👠Czarne chmury – pojawienie się macochy i jej córek oraz śmierć ojca

👠Stan beznadziei – na wpół niewolnicza praca dla macochy

👠Błysk nadziei – pomoc wróżki i bal u księcia

👠Przebudzenie ze „snu” – czar pryska, pantofelek przepada

👠Happy end – książę odnajduje właścicielkę bucika i bierze z nią ślub

Jeśli nie będziesz patrzeć na tę historię jedynie poprzez wątek miłosny, to masz uniwersalny schemat wpisujący się w American Dream! Od pucybuta do milionera – widzisz to podobieństwo? To nic innego jak opowieść o tym, że pracowitość i dobre serce się opłacają i prowadzą ostatecznie do szczęścia.

Ten schemat daje nadzieję i motywuje do bycia obowiązkowym i szlachetnym. Dlatego nieustannie inspiruje! Pomyśl jak możesz wykorzystać ten schemat w swoich działaniach

HISTORIA BOLESNEGO UPADKU

Schemat nr 3 to IKAR. Znasz go świetnie, bo mit o Ikarze omawiany jest w szkole.

Nie bój się czasem swojemu bohaterowi dać pocierpieć a swoim odbiorcom zaserwować trochę smutku. Historia zbyt pewnego siebie młodzieńca, który nie wziął pod uwagę możliwości niepowodzenia, nie rozbawi bowiem Twoich odbiorców. Ale może dać im do myślenia. I z pewnością będzie dla nich ostrzeżeniem.

Na schemacie „Ikara” opartych jest wiele opowieści o bohaterach, którzy:

👉Za szybko zdobyli sławę i równie błyskawicznie stoczył się w dół

👉W błyskawicznym tempie zyskali fortunę, która prawie natychmiast „wyparowała”

👉Poszli „na skróty” piąc się zbyt szybko po szczeblach kariery i nie zauważając, że drabina jest zepsuta…

Czy już wiesz w jaki sposób ten schemat może się przydać Twojej grupie docelowej?

CZY MOŻNA OSZUKAĆ PRZEZNACZENIE?

Według czwartego już schematu opowieści z wykładów Kurta Vonneguta – nie można. Ono i tak Cię dopadnie. Oczywiście Ty nie musisz podzielać tego poglądu!

EDYP, podobnie jak przywoływany wcześniej IKAR, nawiązuje oczywiście do greckiej mitologii. I również prowadzi do smutnego zakończenia…

Historie na bazie tego schematu zaczynają się od tego, że bohater wpada w tarapaty. Często są one wynikiem jakiejś ” klątwy” rzuconej na protagonistę. Dzięki swoim umiejętnościom i zaletom – albo dzięki szczęściu 😉 – bohaterowi udaje się jednak pokonać problemy.

Czasem nawet odnosi duży sukces. Generalnie wszystko dobrze się układa.

I właśnie wtedy Fatum daje o sobie znać. Okazuje się, że sukces był chwilowy. Albo w ogóle był iluzją.

Jeśli chcesz podarować swoim odbiorcom opowieść opartą na tym schemacie, zastanów się, co chcesz przez nią osiągnąć. Bo EDYP to coś więcej niż tylko ostrzeżenie. Ta historia to przede wszystkim zaproszenie do refleksji. Może też być otwarciem dyskusji o wierze z jednej strony w przeznaczenie a z drugiej w to, że człowiek jest sam kowalem swego losu.

Moim zdaniem historia zbudowana na tym schemacie na pewno porusza i chwyta za serce – jednak trzeba umiejętnie ją poprowadzić. I trzeba naprawdę wiedzieć po co chce się ją wykorzystać. W innym razie może odbiorcę skrzywdzić!

Też tak myślisz?

TRAGEDIA NA WŁASNE ŻYCZENIE

Ten schemat jest mocnym ostrzeżeniem dla odbiorcy. „Od zera do milionera”? NIE! Dokładnie odwrotnie: „Od milionera do zera”! Opowieści oparte o schemat TRAGEDIA zaczynają się od dobrostanu. Wszystko jest super. I zapowiada się, że będzie jeszcze lepiej.

Nagle przychodzi trudna próba:

📌wypadek

📌rozstanie

📌krach na giełdzie

Wydaje się, że bohater jest na tyle „dobrze ustawiony”, że da sobie radę. Wszystko zdaje się wracać do normalności – czyli do pierwotnego dobrostanu. I wtedy okazuje się, że to po prostu „łabędzi śpiew”

Ostatecznie bohater:

👉nie dba dostatecznie o to, co ma

👉nie wyciąga wniosku z próby, jaka go spotkała

👉dokonuje złego wyboru

👉gubi go własna pycha

👉poddaje się nałogom

👉zbyt ufa w moc pieniądza

Kiedy możesz użyć tego typu opowieści? Gdy chcesz uświadomić swemu odbiorcy, że:

💥żaden dobrostan nie jest dany raz na zawsze

💥o swoje bogactwo – duchowe, intelektualne, materialne – trzeba mądrze dbać

CORAZ GORZEJ

To już szósty i ostatni schemat opowieści z wykładu Vonneguta dla przyszłych pisarzy. I nie tylko pisarzy. Ten schemat Vonnegut zatytułował „From bad to worst„. Czyli historia zaczyna się źle a później jest CORAZ GORZEJ…

Kiedy myślę o tym sposobie snucia opowieści, przypomina mi się powieść „Proces” Franza Kafki albo film „Pogorzelisko” w reż. Denisa Villeneuve’a (to zresztą adaptacja sztuki teatralnej).

Może nasuwa Ci się pytanie – po co karmić odbiorcę takimi dołującymi, nie dającymi nadziei treściami? Dokładnie w tym samym celu, w jakim przygnębiające i rozdzielające serce historie opowiadali sobie w teatrze starożytni Grecy. By doznać „oczyszczenia” – katharsis.

Pewnie trudno w to uwierzyć, ale emocjonalne przeżycie takiej opowieści też jest człowiekowi czasem potrzebne.

Zasada jest jednak taka, że historie tego typu powinno się opowiadać swoim odbiorcom rzadko. Nawet bardzo rzadko.

Artykuł „Storytelling w ujęciu Vonneguta” jest syntezą krótkich publikacji, które ukazywały się na moich profilach w mediach społecznościowych latem 2020 r. jako cykl „Wakacje z Vonnegutem”.