Żywe zwierciadło

Mamo, zobacz jak wyglądam!

Powiedz – czy dobrze to robię?

Popatrz, co potrafię! Podoba ci się?

Dziś nie będzie wcale o dzieciach – a przynajmniej nie tylko o nich. Ale od dzieci zaczniemy. Takie teksty jak te powyżej słyszał każdy rodzic i każda osoba, która ma do czynienia z dziećmi. Dzieci w sposób szczery i bardzo bezpośredni dają znać, że potrzebują uwagi otoczenia. Ale to nie wszystko – potrzebują też wiedzieć że to, co robią jest wartościowe/ładne/dobre lub chcą wskazówki jak to osiągnąć. Potrzebują „przejrzeć się” w drugim człowieku niczym w żywym zwierciadle jakby szukając potwierdzenia, że… są!

Też tak jeszcze masz mimo że nie jesteś już dzieckiem? Nic dziwnego! Z tego akurat się nie wyrasta – każdy potrzebuje INFORMACJI ZWROTNEJ (IZ, feedback) na temat różnych swoich aktywności. Bez tego nikt nie mógłby się rozwijać. Ale nie będę pisać teraz o tym jak ważne dla ciebie jest otrzymywanie takiej informacji i jak bardzo wpływa ona na twoje decyzje i działania. Nie – dziś odwrócimy perspektywę.

Ty też jesteś zwierciadłem

Dokładnie! Tak jak inni są „lustrami”, w których się przeglądasz, tak ty jesteś takim zwierciadłem dla innych! A wiesz ile zależy od jakości odbicia, które dajesz ludziom? Naprawdę bardzo dużo! I wierz mi – informacji zwrotnej udzielasz otoczeniu częściej niż ci się zdaje. Dlatego warto znać – przynajmniej pobieżnie – zasady dobrej IZ.

Cztery elementy

Jak powinna być skonstruowana rzetelna i pełna informacja zwrotna? Przede wszystkim przy udzielaniu informacji zwrotnej należy pamiętać o jej czterech elementach – żadnego z nich nie powinno zabraknąć. Elementy te obrazują następujące znaki:

•  Plus   +
• Minus   –
  
•   Delta   Δ
  
•   Strzałka ↗

Plus

Udzielanie informacji zwrotnej należy zacząć od podkreślenia mocnych stron. Jeśli ktoś zapyta cię co myślisz o jego działaniu/pracy, to zacznij od poinformowaniu go co zostało wykonane prawidłowo, doceń wysiłek i zaangażowanie jakie włożył w zadanie. A co jeśli przedstawione ci działanie nie zawiera według ciebie żadnych „plusów”? W takich skrajnych wypadkach nie pozostaje nic innego, jak podziękować tej osobie za podjęcie się zadania i podkreślić, że każda próba wzbogaca nas o nowe doświadczenia. A kto nie próbuje, ten nigdy nie osiągnie mistrzostwa.

Minus

Wszyscy popełniamy błędy. Rzadko się zdarza, by czyjaś praca nie zawierała żadnych niedociągnięć i była po prostu idealna. Zazwyczaj zawsze coś można było zrobić lepiej. Czy błędy, niedociągnięcia, potknięcia przekreślają całkowicie osobę wykonującą dane zadanie? Nie. Zbyt duża ich liczba może co prawda sprawić, że praca nie spełnia minimalnych kryteriów, by można ją było przyjąć, zaakceptować, „zaliczyć”, jednak nie oznacza to, że ten ktoś nigdy nie uzyska pozytywnych efektów. Wskazanie słabych stron, jasne – ale kulturalne i życzliwe – określenie co zostało zrobione źle, jest niezwykle ważną informacją! Największym wyzwaniem przy informowaniu kogokolwiek o jego błędach jest to, by nie zniechęcić go do dalszej pracy a raczej zmotywować i przekonać, że następnym razem będzie już wiedział czego unikać i na co zwracać większą uwagę.

Delta

Samo wskazanie błędów i niedociągnięć to jednak zazwyczaj zbyt mało. Oprócz poinformowania CO w danym działaniu zostało wykonane niewłaściwie, błędnie, niedokładnie, trzeba również podpowiedzieć JAK to można zmienić i naprawić. Czasem wystarczą proste wskazówki:

• „Zabrakło u ciebie tego i tego. Jeśli dodasz te elementy, praca będzie kompletna”
• „Zmień kolejność tych działań, a otrzymasz prawidłowy wynik”.

Niekiedy trzeba podać nieco więcej wyjaśnień:

• „Przyjrzyj się strukturze swojej pracy i zobacz jaka jest nieproporcjonalna, zastanów się co można zmienić, by panowała tu większa równowaga” 
• „To określenie jest niejasne. Co miałeś na myśli mówiąc to? By twoja wypowiedź była bardziej zrozumiała powinieneś zastanowić się nad doborem terminologii, której używasz. Na pewno znajdziesz bardziej trafne słowa, które oddają twoje stanowisko w tej sprawie”.

Ważne, by człowieka, którego informujemy o jego błędach nie pozostawić samemu sobie z uczuciem porażki – wsparcie da mu poczucie pewności, że większość błędów można naprawić i że jego niepowodzenie to nie „koniec świata”.

Strzałka

Chyba najważniejszym (ale też najtrudniejszym) zadaniem przy udzielaniu informacji zwrotnej jest motywowanie i inspirowanie do dalszych działań  oraz do zdobywania nowych umiejętności. Ostatnim elementem feedbacku jest podarowanie impulsu do dalszego rozwoju i samodzielnej eksploracji przestrzeni wiedzy:

• „Mogę polecić ci ciekawy film na ten temat”
• „Zaglądnij do biblioteki – znajdziesz tam książkę x, która z pewnością cię zainteresuje”,
• „Tym zagadnieniem zajmuje się badaczka XYZ. To prawdziwy autorytet w tej dziedzinie. W Internecie na pewno znajdziesz o niej wiele informacji”.

Jeśli u osoby, której udzielasz feedbacku, zauważysz pewne predyspozycje, potencjał, talent (choćby nawet pączkujący), zachęć ją do pielęgnowania tych umiejętności!

Lustereczko, powiedz przecie…

Niekompletny, wykrzywiony, zbyt piękny lub zbyt brzydki obraz samego siebie jaki daje nam otoczenie, może narobić wiele szkód. Natomiast rzetelna, kompetentna i zindywidualizowana informacja zwrotna jest nie do przecenienia. Umiejętnie udzielona, daje wspaniałe efekty, jednak najczęściej nie są one natychmiastowe, ale mają charakter długofalowy i są niewymierne. Dobry feedback proponuje całościowe spojrzenie na drugiego człowieka jako na złożony mikroświat, którego funkcjonowanie i rozwój jest wypadkową sukcesów, porażek i inspiracji. Każdy element jest tu równie ważny, każdy ma wpływ na pozostałe.

Ocenianie powinno być OK

Umiejętność udzielania informacji zwrotnej przyda ci się bez względu na to jaki wykonujesz zawód i jaka jest twoja sytuacja rodzinna. Jeśli jednak jesteś rodzicem lub prowadzisz jakiekolwiek zajęcia,  warsztaty czy szkolenia, to jakość odbicia, które dajesz jako żywe lustro jest szczególne ważna. Pracujesz w szkole? Musisz pamiętać o tym, że obowiązek udzielania pełnej informacji zwrotnej nałożony został na wszystkich nauczycieli ministerialnym Rozporządzeniem z dnia 3 sierpnia 2017 r. (Rozdział 2 § 12). Warto też wiedzieć, że zasady feedbacku są zgodne z postulatami oceniania kształtującego (OK). Ocenianie kształtujące zakłada, że nauczyciel oprócz ustalania szkolnych stopni udziela uczniom kompetentnej informacji zwrotnej mającej charakter kształtujący – czyli takiej, która wzmocni ucznia tam, gdzie tego potrzebuje, wskaże na jakie „pułapki” zwracać uwagę i jak zrobić coś lepiej oraz doda skrzydeł do samodzielnego rozwoju.